Θρομβοφιλία

Με τον όρο θρομβοφιλία ορίζεται η συγγενής ή/και επίκτητη διαταραχή της πήξης του αίματος, η οποία αυξάνει τον κίνδυνο δημιουργίας θρόμβων μέσα στα αγγεία (αρτηρία η φλέβα), μια κατάσταση που ονομάζεται θρόμβωση. Εκτιμάται ότι περίπου 1 στους 15 Έλληνες, πάσχει από κάποια μορφής θρομβοφιλίας.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η θρόμβωση αποτελεί ένα σημαντικό στάδιο της αιμόστασης έπειτα από τραυματισμό ενός αιμοφόρου αγγείου και έχει σαν σκοπό την διακοπή της απώλειας του αίματος, την επιδιόρθωση της βλάβης και την αποκατάσταση της ομαλής κυκλοφορίας.
Ωστόσο σε παθολογικές καταστάσεις, θρόμβωση μπορεί να συμβεί χωρίς να έχει προηγηθεί αγγειακό τραύμα, οδηγώντας σε επιβράδυνση ή διακοπή της ροής του αίματος των περιοχών που παροχετεύονται ή αρδεύονται από τα αποφραγμένα αγγεία. Σε σοβαρές καταστάσεις, παρατηρείται αποκοπή τμημάτων των θρόμβων από το σημείο σχηματισμού τους και μεταφορά τους μέσω της κυκλοφορίας στους πνεύμονες, όπου προκαλούν απόφραξη των αγγείων των πνευμόνων και οδηγούν σε πνευμονική εμβολή, μια ιδιαίτερα επικίνδυνη κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε θάνατο, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα.
Ως εκ τούτου, ασθενείς με θρομβοφιλία, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης θρόμβωσης υπό μη φυσιολογικές συνθήκες, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης οξύ εμφράγματος του μυοκαρδίου, αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου και φλεβικής θρόμβοεμβολικής νόσου (Venus thromboembolism, VT), που αποτελούν τις τρεις πρώτες καρδιαγγειακές αιτίες θανάτου παγκοσμίως.

Κληρονομική Θρομβοφιλία

Η κληρονομική θρομβοφιλία οφείλεται στην ύπαρξη μεταλλάξεων σε γονίδια πρωτεϊνών που εμπλέκονται στο μηχανισμό πήξης του αίματος και οι οποίες οδηγούν σε αυξημένη παραγωγή ή δραστικότητα των πηκτικών παραγόντων και σε ελάττωση των επιπέδων των φυσικών ανασταλτών της πήξης. Υπολογίζεται ότι 10% του γενικού πληθυσμού πάσχει από κληρονομική θρομβοφιλία, ποσοστό το οποίο αυξάνεται σε 24%-37% σε ασθενείς με φλεβική θρόμβοεμβολική νόσο (VTE).
Τα πιο συχνά αίτια της κληρονομικής θρομβοφιλίας είναι: α) τρεις μεταλλάξεις στον Factor V (R506Q, H1299R and Y1702C) β) δύο μεταλλάξεις στο γονίδιο της αναγωγάσης του μεθυλενοτετραϋδροφυλλικού οξέος, MTHFR (C677T and A1298C) γ) η μετάλλαξη G20210A στο γονίδιο της προθρομβίνης (παράγοντας Ⅱ). Μάλιστα, η παρουσία μόνο ενός παθολογικού γονιδίου (ετεροζυγωτία), αρκεί για να αυξήσει εώς 7 φορές την πιθανότητα δημιουργίας θρομβώσεων (πίνακας 1).
Κατά σειρά συχνότητας, μεταλλάξεις στον παράγοντα V αποτελούν την πιο συχνή γενετική αιτία κληρονομικής θρομβοφιλίας (40%-50%) ενώ ακολουθεί η μετάλλαξη G20210A στο γονίδιο της προθρομβίνης και έπειτα οι μεταλλάξεις στο γονίδιο MTHFR (πίνακας 1).

Μοριακή μέθοδος τελευταίας τεχνολογίας για την ανίχνευση 6 μεταλλάξεων (SNPs) στα γονίδια Factor V, Factor II και MTHFR

Ο μοριακός έλεγχος για τις 6 μεταλλάξεις στα γονίδια Factor V (R506Q, H1299R, Y1702C), Factor II (G20210A), και MTHFR (C677T, A1298C) πραγματοποιείται χρησιμοποιώντας το SNP πάνελ θρομβοφιλίας της εδραιωμένης σε παγκόσμια κλίμακα εταιρείας, Seegene (Anyplex II Thrombosis SNP panel).
H μέθοδος γονοτύπησης βασίζεται στην τεχνική της PCR πραγματικού χρόνου (Real Time PCR), σε συνδυασμό με την νέα και επαναστατική τεχνολογία mTOCETM, που έχει αναπτύξει και πατεντάρει για τα επόμενα 5 χρόνια η εταιρεία Seegene. Η πλειοψηφία των μέχρι τώρα μοριακών εξετάσεων για θρομβοφιλία, στηρίζονται στον αρχικό πολλαπλασιασμό των γονιδίων και στη συνέχεια έλεγχο με ηλεκτροφόρηση των ενισχυμένων προϊόντων σε πήκτη αγαρόζης και την υβριδοποίηση ειδικών για κάθε μετάλλαξη ολιγονουκλεοτίδιων, στα ενισχυμένα προϊόντα. Συνεπώς, δεδομένου ότι οι παραδοσιακοί μέθοδοι της PCR διεξάγονται ξεχωριστά για κάθε γονίδιο και απαιτούν για τον εντοπισμό την χρήση τουλάχιστον τεσσάρων διαφορετικών μοριακών τεχνικών (απομόνωση DNA, PCR, ηλεκτροφόρηση, υβριδοποίηση ολιγουκλεοτιδίων), είναι ιδιαίτερα χρονοβόρες (2-3 ημέρες).
Η μέθοδος της εταιρείας Seegene, που εφαρμόζεται καθημερινά στο εργαστήριο Omnimed, υπερέχει σε σύγκριση με τις παραδοσιακές τεχνικές, καθώς επιτρέπει την ταυτόχρονη ανίχνευση και των 6 SNPs σε ένα σωληνάριο, σε μία αντίδραση και σε δύο μόλις στάδια (απομόνωση DNA, real-time PCR) ενώ διαρκεί περίπου 3.5 ώρες.

Πιο συγκεκριμένα οι μεταλλάξεις οι οποίες ανιχνεύονται με το Anyplex II Thrombosis SNP panel (Seegene) είναι:

• Factor Ⅴ: R506Q
  H1299R
  Y1702C
• Factor II: G20210A
• MTHFR: C677T
  A1298C

Ενδείξεις κληρονομικής θρομβοφιλίας

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες τoυ Αμερικάνικου Κολλεγίου της Κλινικής Γενετικής (American College of Clinical Genetics, ACMG) [1], συνιστάται ο μοριακός έλεγχος για θρομβοφιλικές μεταλλάξεις σε:

• Aσθενείς με φλεβική θρόμβωση ηλικίας < 50
• Ασθενείς με φλεβική θρόμβωση σε ασυνήθεις περιοχές (θρόμβωση της ηπατικής, μεσεντέριους ή εγκεφαλικής φλέβας)
• Ασθενείς με ιστορικό επαναλαμβανόμενων επεισοδίων Φλεβικής Θρομβοεμβολικής Νόσου (VTE)
• Ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό μεταλλάξεων σε κάποιος από τους 3 παράγοντες (Factor Ⅴ, Factor II, MTHFR)
• Γυναίκες πριν λάβουν θεραπεία με αντισυλληπτικά ή ορμονικά σκευάσματα
• Ασθενείς με ιστορικό εμφράγματος του μυοκαρδίου σε ηλικία < 50 ετών

Άλλες περιπτώσεις που θα ήταν θεμιτό να διεξαχθεί μοριακός έλεγχος:

• Aσθενείς με φλεβική θρόμβωση ηλικίας > 50 που πάσχουν από καρκίνο
• Ασυμπτωματικοί συγγενείς ατόμων που φέρουν την R506Q (Factor V Leiden, FVL) μετάλλαξη. Ο μοριακός έλεγχος συγγενών φορέων της FVL μετάλλαξης συνιστάται καθώς μπορεί να επηρεάσει την κλινική διαχείριση της κύησης καθώς και την κλινική απόφαση χορηγίας αντισυλληπτικών ή ορμονικών σκευασμάτων.
• Γυναίκες με καθ’εξήν αποβολές και ιστορικό αποκόλλησης πλακούντα, προεκλαμψίας μη γνωστής αιτιολογίας, ενδομήτριου θανάτου, ενδομήτριας καθυστέρησης εμβρύου. Σε γυναίκες φορείς των θρομβοφιλικών μεταλλάξεων, συνιστάται η χορήγηση αντιπηκτικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ώστε να επιτευχθεί ένας φυσιολογικός τοκετός.

 

Μούρτζη Νίκη, MSc
Υπεύθυνη του Μοριακού Τμήματος του Διαγνωστικού και Ερευνητικού Κέντρου

Omnimed

 

Βιβλιογραφία
[1] Spector, E., Grody, W., Matteson, C. et al. Technical standards and guidelines: Venous thromboembolism (Factor V Leiden and prothrombin 20210G>A testing): A disease-specific supplement to the standards and guidelines for clinical genetics laboratories. Genet Med 7, 444–453 (2005). https://doi.org/10.1097/01.GIM.0000172641.57755.3A